Ben jij een triatleet? Doe je dan ook hele triatlons?! Triatleten die ontmaskerd worden op een verjaardagsfeestje herkennen deze vraag wel. Mensen associëren een hele triathlon met lang, zwaar en saai, dus waarom zou je zoiets uit vrije wil doen? Ook een insider als Karen Smyers zag de Ironman als gekkenwerk. Zij heeft gezegd dat de Ironman niet bevestigt hoe fit je bent of hoe snel iemand is, maar hoe dom je bent. Omdat je aan zulke onzin meedoet.
Een aantal jaar later won dezelfde Smyers Hawaii.
Er stroomt veel water door het Gooimeer tussen het punt dat mensen van een hele triatlon horen en zich er daadwerkelijk aan wagen. Je hoort ervan en denkt: ‘Dit is absurd en onmenselijk. Daar begin ik dus nooit aan.’ Maar het idee laat je niet los. Het begint met een kwartje, en op een dag sta je tot je eigen ontsteltenis zelf aan de start. Iedereen heeft zo zijn redenen om een hele triatlon te doen, maar weinigen hebben een bevredigend antwoord op de waarom-vraag. Voordat ik aangeef wat triatlon voor mij is, zal ik eerst een aantal misvattingen uit de lucht schieten om duidelijk te maken wat, in ieder geval voor mij, niet-redenen zijn.
Triatlon is niet…
…‘leuk’
Een gevatte collega zei eens dat kijken naar een hele triathlon zoiets is als het kijken naar het groeien van gras. Triatlon is nu eenmaal geen ‘leuke’ sport waar je kant en klaar vermaak gepresenteerd krijgt. Grote kans dat een triatleet je niet begrijpt als je ‘m vraagt waarom-ie het zo leuk vindt om zo lang op de fiets te zitten. Ik fiets niet primair voor m’n plezier, maar vanwege het afzien. Je gaat dus niet trainen vanwege het mooie weer (dat is trouwens wel mooi meegenomen), maar vooral omdat je trainen wilt. De beste herinneringen bewaar je vaak aan de dagen waarom de omstandigheden echt slecht waren. Om het lang vol te houden moet het je gaan om de sport zelf en niet om allerlei prettige bijkomstigheden, variërend van een betere gezondheid tot het genieten van de zon tijdens een duurritje. Er zijn immers makkelijker manier om je gezondheid te onderhouden of van de zon te genieten.
Je doet het ook niet voor het SBS6-achtige ‘grenzen verleggen’ vanuit het idee van een café-weddenschap. Het gebeurt uiteraard wel, maar dit zijn vaak niet de mensen die de sport dragen. ‘Omdat het er nu eenmaal is’ is een ander veelgehoord maar weinig bevredigend antwoord. Dat iets er is betekent nog niet dat je dat zou moeten doen.
…masochistisch
De kop van het Volkskrantartikel van Almere 2001 luidde: ‘Alleen echte masochisten doen nog hele triatlon’. Weer zo’n misverstand. Een masochist haalt bevrediging uit de pijn zelf. Ik ben nog niemand tegengekomen die zei van de pijn te hebben genoten. In dat geval zouden we na de finish lekker doorgaan om er extra lang van te kunnen genieten. Het gaat niet om het pijn lijden, maar om het beheersen en overwinnen van lichamelijk ongemak. Dàt geeft die enorme voldoening. Ons selectieve geheugen vergeet de pijn en bewaart alleen de goede herinneringen. Daarom moet je het ‘dit doe ik dus nooit meer’ van mensen direct na de finish niet serieus nemen, want het volgend jaar staan diezelfde mensen gewoon weer aan de start.
Er zijn dus talloze redenen zijn om niet aan triatlon te doen. Iedereen, ook de toppers, vraagt zich regelmatig af waarom je het niet kan missen. Veel mensen schrijven zich telkens weer in voor een Ironman, hoe onbegrijpelijk ze dat zelf ook vinden, finishen en, nog vreemder, doen het daarna gewoon nog een keer. Na Hawaii 1987 lag Mark Allen in de medische tent, helemaal kapot en met het gevoel dat maag en ingewanden in de knoop lagen. In vijf starts was hij pas twee keer gefinisht zonder te wandelen en hij had nog nooit een wedstrijd gehad die ging zoals gepland. Hij heeft zich toen serieus afgevraagd waarom hij ooit nog zou terugkomen. We weten inmiddels het antwoord: om die wedstrijd nog zes keer te winnen. Mensen beginnen er telkens weer aan beginnen om uit te vinden of ze het in zich hebben. Durf je de strijd met jezelf aan te gaan? Kan je het stemmetje dat je op de meest ongelegen momenten lastig valt met onoplosbare en ogenschijnlijk heel plausibele vragen het zwijgen opleggen? Des te vaker je de confrontatie met je alter ego wint, des te sterker je zal worden. Ik denk dat dit een heel belangrijke reden is van het telkens weer beginnen aan het proces dat Ironman heet – en daarmee zijn we aangekomen bij wat triatlon wel is.
Triatlon is…
…een emotionele reis
Naast een fysieke uitdaging is een hele triatlon vooral een geestelijk traject. Momenten van grote schoonheid worden afgewisseld met periodes van twijfel, verlatenheid en zwakte. Triatlon haalt het mens-zijn in je naar boven. Lance Armstrong omschrijft het begrip ‘menselijk’ als 'de eigenschap van mensen, ter onderscheiding van God of dieren of machines, met al hun zwakheden, waarin hun grootheid juist naar voren komt'. Je kan een triatlon ook zien als metafoor van het leven, waarbij het grote verschil tussen beproeving in sportevenementen en het echte leven is dat de eerste zelfgekozen is. Een triatlon doe je jezelf aan, een ernstige ziekte niet.
Het mooie van een triatlon is dat je jezelf kan verbazen doordat je veel meer blijkt te kunnen dan je voor mogelijk hield. Je twijfels en angsten ontdekken en overwinnen is één van mijn belangrijkste redenen om triatlon te doen. Een Ironman is lang en zwaar, maar geen gekkenwerk. Journalist Mike Plant schreef: 'the key in Ironman is that the degree of difficulty stopped just short of stupidity, after which the human spirit took over and made it all seem wonderful'. De afstanden lijken in eerste instantie zo absurd dat het voor debutanten erg confronterend is dat je echt elke meter van de in totaal 225,995 kilometer moet afleggen. Je onderbewustzijn gaat er stiekem vanuit dat ergens op het parcours een tent staat waar je even lekker kan gaan zitten en na een biertje en een videootje via een binnendoorweg weer een stuk verder op het parcours komt. Je kan veel zelfmedelijden voelen als tijdens de wedstrijd blijkt dat je echt alles zelf moet doen, en je leert op die momenten delen van je geest kennen waarvan je het bestaan nooit had vermoed.
Langzamerhand leer je dat het beter is om sommige mentale gebieden af te sluiten omdat daar alleen maar demotiverende, onoplosbare vragen uit opborrelen. Het helpt je niets je druk te maken over de regen, kou of wind of die marathon en de pijn die komen gaat. Je kunt je beter concentreren op het nu, zonder je druk te maken over wat is gebeurd of nog gaat komen. Een juiste instelling en voorbereiding garanderen helaas (of: gelukkig, want anders zouden we ons lot in eigen hand hebben) niet per sé een goede wedstrijd. Wel kan je zo met een opgeheven hoofd finishen – of zelfs uitstappen – omdat je zo goed mogelijk met de omstandigheden bent omgegaan. Een hele triatlon levert dus altijd wat op: zelfkennis, respect voor de omstandigheden, de wedstrijd en je mede-atleten. Dingen als een goede klassering of tijd zijn dan slechts een bonus. Niet altijd is de sterkste of de slimste overwinnaar, maar vooral degene die boven haar eigen natuur uitstijgt.
…trainen
Om een hele te kunnen doen moet je trainen. Escapisme is de generieke verklaring voor de aantrekkingskracht van duursporten in het algemeen. Het betekent simpelweg dat je in trainingen aan de alledaagse verplichtingen kan ontsnappen door de confrontatie met basale dingen als pijn, kou, wind en honger. Het omgaan met de omstandigheden en de primitieve gevoelens die daarmee gepaard zijn dan je enige beslommering, waardoor je problemen even vergeet en beter kan relativeren.
…voor speciale mensen
Zo langzamerhand ontstaat het beeld dat triatleten wel supermensen moeten zijn om zich aan zoiets als een hele triatlon te onderwerpen. Dat is natuurlijk niet zo. Zo’n evenement trekt een bepaald type mensen aan, mensen met een bepaalde afwijking die niet per definitie tot goede dingen leidt. Triatlonpionier Mark Montgomery zei eens dat de Ironman niet interessant is voor de gemiddelde mens. Die denkt dat het gekkenwerk is en legt het naast zich neer. De Ironman trekt mensen die anders zijn, iets buitengewoons hebben. Hij vergelijkt het met de mensen die zich in Australië of Amerika vestigden. Dat was uitschot en bestond vooral uit mensen die niet pasten en weg moesten uit de westerse wereld.
De Ironman is ook zoiets. Het trekt vrijbuiters, het soort mensen die een beschaving kunnen opbouwen - of vernietigen. Het is natuurlijk absurd dat elk jaar 1500 mensen elkaar opzoeken op één van de minst geschikte plaatsen ter wereld om daar met zichzelf en elkaar de strijd aan te gaan. Dit geeft een gevoel van verbondenheid, omdat iedereen, topper of amateur, aan dezelfde omstandigheden wordt blootgesteld. Het is heel speciaal daar deel van uit te maken en verklaart de bijna sekte-achtige sfeer die rond Hawaii heerst.
…bewondering hebben en emotie voelen
Het waarom van het ‘doen’ is één ding, maar waarom zou je naar een triatlon gaan kijken? Je moet er niet heengaan met het idee iets te zien als een prachtig doelpunt, een schitterende dunk of een perfecte homerun. Kijk in plaats daarvan in de ogen van de mensen die binnen komen en luister naar hun verhalen. Een stukje uit Jan Siebelinks “Pijn en genot” over een episode uit een Tour de France om dit toe te lichten: 'Jan Siemons kwam op tijd binnen. Zijn gezicht zat onder smerig vet, vies zweet bedekte zijn lippen. Uit een gewonde hand sijpelde bloed. Zijn gezicht met ‘ogen van elders’ drukte niets meer uit, was al lang voorbij de staat waarin men zich moe of leeg of uitgeput voelde. Zoveel schel licht, zoveel lawaai opeens deden hem wankelen. Hij moest zich fragiel voelen, als een vlinder op zijn eerste vlucht na de metamorfose. Ik betrapte mij erop in grote opgetogenheid de buitengewoon dramatische gebeurtenis te beleven van een moeder (Jan Siemons moeder, BF) die, van afstand, met een glimlach, opnieuw de geboorte van een zoon gadeslaat. Niet omdat ik van het lijden houd, maar omdat ik misschien voor het eerst van mijn leven besefte bij een sportevenement echt medelijden en echte bewondering te kennen.'
…iets wat je zelf moet ondervinden
Hoe je het ook wendt of keert of romantiseert, de hele triatlon blijft een groot avontuur met een onzekere afloop. Je kan op de finish zowel huilen van blijdschap als van frustratie. Daarom is de voor mij beste reden om Ironmans te blijven doen die van xtri.com-columnist Bob Mina: 'Knowing that when you wake up at 4:00am, the next time you go to bed you will be a VERY different person.'
Dit artikel verscheen eerder in Triatlon Sport.
